Luwr

[Jacek Kierach]

Luwr (fr. Louvre, Palais du Louvre) –  pałac królewski w Paryżu, . Jedno z największych historycznych rezydencji w Europie. Stanowi jeden z ważniejszych punktów orientacyjnych Paryża, położony jest przy prawym brzegu Sekwany w obrębie Pierwszej Dzielnicy. W obecnym stanie Luwr jest dziełem renesansowej, barokowej, klasycystycznej i eklektycznej architektury, a jego poszczególne elementy tworzą potężny gmach zbudowany na planie zbliżonym do wydłużonego prostokąta. Składa się z trzech części, najstarszej wschodniej z zabudowaniami wokół Cour Carree, południowej z XVII i XVIII w. oraz północnej z pierwszej połowy XIX w. W kompleksie budynków o całkowitej powierzchni wynoszącej 60 600 metrów kwadratowym znajduje się muzeum liczące około 35 000 dzieł sztuki światowego dziedzictwa od czasów najdawniejszych po połowę wieku XIX, w tym tych o największej sławie jak np. stela z kodeksem Hammurabiego, Nike z Samotraki, Mona Lisa pędzla Leonarda.

U schyłku XII wieku, król Filip II August wzniósł w tym miejscu zamek warowny. W drugiej połowie XIV wieku Karol V Mądry uczynił z zamku rezydencję królewską. W XVI wieku Franciszek I zamienił tę budowlę w monumentalny renesansowy pałac. W 1672, Ludwik XIV przeprowadził się do Wersalu, natomiast w Luwrze zostawił bogatą kolekcję dzieł sztuki antycznej. W 1692, gmach został siedzibą Académie des Inscriptions et Belles Lettres oraz Académie Royale de Peinture et de Sculpture, w roku 1699 Akademia zorganizowała pierwszy Salon wystawowy.

Położony jest w centrum historycznym Paryża – między prawym brzegiem Sekwany, a ulicą Rivoli oraz ogrodami Tuilerie, a kościołem Saint Germain l'Auxerrois. Luwr położony jest na jednej linii z Polami Elizejskimi, wchodząc w skład tzw. osi historycznej Paryża. Po zniszczeniu podczas Komuny Paryskiej a następnie rozebraniu Pałacu Tuileries oś uległa wydłużeniu o dawny dziedziniec zwany Cour Carrouse

Średniowieczna warownia i zamek królewski
Luwr ma metrykę sięgajacą XII wieku. Za panowania Filipa II Augusta wzniesiono poza murami Paryża zamek warowny z centralnym donżonem w celu zabezpieczenia miasta od północnego zachodu, gdzie spodziewano się ataku wojsk rywalizujących z Kapetyngami Plantagenetami, którzy wówczas posiadali własne domeny na terenie zachodniej Francji (Akwitania, Gaskonia, Prowansja, Langwedocja), ponadto sprzymierzone z królem angielskim było księstwo Normandii, połozone właśnie od północnego zachodu od Île-de-France. Fragmenty zamku widoczne są w podziemiach, które stanowią dziś rezerwat archeologiczny stanowiący część ekspozycji poświęconej historii Luwru[2]. Nie jest wykluczone iż król wzniósł zamek na zrębie wcześniejszej budowli obronnej[3].

W II połowie XIV wieku Karol V przebudował warownię w reprezentacyjny zamek. Nieco wcześniej zamek został włączony do miasta ponieważ Paryż otoczono nowym pierścieniem murów. Monarcha przeniósł swoją siedzibę ze starego zamku położonego na wyspie Cite. Rdzeniem budowli był okrągły w planie dawny donżon, który monarcha umieścił w czworobocznym dziedzińcu, wokół niego wzniesiono zabudowania o jednolitej wysokości. Kształt jest znany ze względu na zachowane dolne partie murów. Zamek miał plan zbliżony do kwadratu w narożach były okrągłe w planie baszty częściowo wtopione w lico murów, ponadto w każdej elewacja były pomniejsze baszty, od strony wschodniej para baszt flankowała główną bramę. Ponadto zamek był otoczony własnymi murami. Sam budynek zamku zajmował 1/4 zabudowań wschodniej części obecnego Luwru; czworoboku wokół dziedzińca Cour Caree. Architektura zamku jest znana z ikonografii, najważniejszym tego typu źródłem jest miniatura miesiąca października w Bardzo bogatych Godzinkach księcia de Berry namalowanych przez Braci Limbourg.

Luwr nowożytny
W XVI stuleciu za panowania Franciszka I i Henryka II od 1546 r. rozpoczęto przebudowę zamku w stylu francuskiego renesansu. Prace rozpoczęto od 1546. Nową budowlę zaprojektował Pierre Lescot, która pierwotnie miała mieć plan prostokąta z wielkim dziedzińcem (Cour Carree), jednakże ostatecznie architekt przyjął plan kwadratu. Za życia Lescota wzniesiono jedynie część skrzydła zachodniego od strony południowej. Jest to najstarsza część obecnego Luwru. Architekt swobodnie zastosował tu formy klasyczne łącząc je z francuską tradycją (wysokie dachy z lukarnami). Budynek ten charakteryzuje się harmonijną artykulacją elewacji za pomocą trzech ryzalitów rytmiką prostokątnych, okien zwieńczonych trójkątnymi i półowalnymi frontonami oddzielonych pilastrami, arkadami na parterze. Ponadto elewacje mają dekorację rzeźbiarską w niszach i zwieńczeniach ryzalitów. Wraz z rzeźbiarzem Jeanem Goujonem Lescot wzniósł Wielką Salę (Sala Kariatyd) pokłosie sprowadzenia przez Henryka II figury Artemidy. Za panowania Katarzyny Medycejskiej powstała koncepcja połączenia istniejących zabudowań Luwru z budowanym wówczas pałacem Tuiliers. Realizacja koncepcji trwała długo. Za panowania Henryka IV ukończono Małą Galerię (Petit Gallerie) i rozpoczęto prace przy Wielkiej Galerii (Grand Gallerie). Budowę prowadzili architekci Louis Metezeau i Jeana Baptiste'a Ducerceau mł. Za Ludwika XIII wzniesiono Pavillon de l'Horloge, który jest dziełem Jaques'a Lemerciera z 1624 r., za panowania Ludwika XIV zamknięto Cour Carree zabudowaniami projektu Louisa Le Vau, Charles'a Le Bruna i Claude'a Perraulta. Ten ostatni jest projektantem reprezentacyjnej fasady wschodniej z trzema ryzalitami połączonymi monumentalną kolumnadą. Wcześniej bo w 1665 odrzucono koncepcję skrzydła wschodniego zaprojektowaną przez Gianlorenzo Berniniego.

[Jacek Kierach]

Galeria Królewska w Luwrze
Zbiory
Dział Sztuki Bliskiego Wschodu

Stela Naramsina 2254-2218 r. p.n.e.

Stela z kodeksem Hammurabiego ok. 1700 r. p.n.e.

Stela sępów ok. 2450 r. p.n.e.

Srebrna waza Entemeny ok. 2400 r. p.n.e.

Posągi Gudei ok. 2120 r. p.n.e.

Wrota z Chorsabad 721-705 r. p.n.e.

Sargon II i dygnitarz. Reliefy z pałacu Sargona II w Khorsabad 721-705 r. p.n.e.

Posążek bożka Pazuzu po 1000 r. p.n.e.

Zabytki z Ras Szamra późna epoka brązu

Posąg Ebih-Ila z Mari ok. 2400 r. p.n.e.

Reliefy asyryjskie 713–716 r. p.n.e.

Malowany fryz z przedstawieniem Łuczników Dariusza I ok. 510 r. p.n.e.

Panel z lwem z Drogi Procesyjnej w Babilonie 605-562 p.n.e.

[Jacek Kierach]

Dział Sztuki Starożytnej Grecji, Etrurii i Rzymu
Dział Sztuki Starożytnej Grecji, Etrurii i Rzymu prezentuje dzieła sztuki z basenu Morza Śródziemnego datowane od neolitu do VI wieku n.e. Zakres zbiorów obejmuje zabytki z okresu cykladzkiego do upadku Imperium rzymskiego. Część ta należy do najstarszych zbiorów, wchodziła w skład kolekcji królewskiej, część z nich została nabyta przez Franciszka I.

Nike z Samotraki (skrzydlata Wiktoria), marmur, ok 190 r. p.n.e.

Figurka z Myken XIII w. p.n.e.

Krater kolumienkowy z Koryntu ok. 600 r. p.n.e.

Fragmenty Partenonu V w. p.n.e.

Fragmenty świątyni Zeusa z Olimpii IV w. p.n.e.

Waza Borghese ok. 40–30 r. p.n.e.

Wenus z Milo 150 – 125 r. p.n.e.

Apollo z jaszczurką Kopia rzymska na podstawie oryginału Praksytelesa IV w. p.n.e.

Hydria 520–510 r. p.n.e.


Sarkofag etruski 520–510 r. p.n.e.

Wenus z Arles k. I w. n.e.

Diana z Gabii I w.n.e.

Diana z Wersalu I lub II w. n.e.

Sarkofag Ariadny 230-35 r. n.e.

Popiersie cesarza Oktawiana Augusta I w. n.e.

Wenus i Mars między 120 a 140 r. n.e.

Szermierz Borghese ok. 100 r. n.e. na podstawie greckiego oryginału z IV w. p.n.e.

Hera z Samos  około 560 r. p.n.e

Apollo z Piombino I w p.n.e

[Jacek Kierach]

Dział Sztuki Starożytnego Egiptu


Siedzący skryba z Sakkary, Egipt, piaskowiec i alabaster, ok. 2600 a 2350 r. p.n.e

Sfinks XII dynastia, ok. 2000 r. p.n.e.

Stela z krypty Ozyrysa

Echnaton i Nefertiti po 1345 r. p.n.e.

Zodiak z Dendery 50 r. p.n.e.

Stela z Kadesz

Figurki Ozyrysa, Izydy i Horusa 874–850 p.n.e.

Kolos Ramzesa II

Portret z Fajum 120-130 r. n.e.

Kamień z Rosetty

Nóż z Gebel el-Arak

[Jacek Kierach]

Dział Sztuki Islamu


Kufer, kość słoniowa, srebro, Hiszpania, 966 r.

Misa z ornamentem palmetowym Irak, IX w.

Talerzyk epigraficzny z kuficzną inskrypcją Khurasan (Iran), XI–XII w.

Brązowy świecznik z lwimi głowami Khurasan, Iran, XII w.

Fragment tzw. Misy Św. Ludwika Egipt, lub Syria XII w.-1320-40 r.

Egipski wazon inskrypcyjny Egipt, XIV w.

Waza osmańska Iznik, Turcja, XVI w.

Wazon z malowidłem pejzażowym Iran, XVII w.

Kafel z przedstawieniem kobiety Pn.-zach. Iran XVII w.

[Jacek Kierach]

Dział Malarstwa


Jan van Eyck, Madonna kanclerza Rolina

Quentin Massys, Bankier z żoną

Albrecht Dürer Autoportret z kwiatem mikołajka

Rogier van der Weyden Zwiastowanie

Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii

Rembrandt van Rijn Wieczerza w Emaus

Jan Vermeer Koronczarka

Willem Claesz Heda Martwa natura

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, olej na desce, 1503-19, prawdopodobne wykonana podczas pobytu artysty na dworze króla Franciszka I.

Cimabue Madonna z Dzieciątkiem i aniołami

Giotto di Bondone Stygmatyzacja Św. Franciszka

Fra Angelico Koronacja Marii i żywot św. Dominika

Leonardo da Vinci Święta Anna Samotrzeć

Leonardo da Vinci Madonna w grocie

Rafael Santi Piękna Ogrodniczka

Paolo Veronese Gody w Kanie Galilejskiej

Tycjan Madonna z króliczkiem

Komunia święta i męczeństwo św. Dionizego

Enguerrand Quarton Pieta z Villeneuve-les-Avignon

Georges de La Tour Oszust z asem karo

El Greco Święty Ludwik

José de Ribera Kaleka

Diego Velázquez Portret infantki Margarety Theresia

Nicolas Poussin Natchnienie poety   

Et in Arcadia Ego Nicolas Poussin

Pokutująca Maria Magdalena,Georges de La Tour

Astronom,Johannes Vermeer

Portret Marii Medycejskiej,Peter Paul Rubens

Archanioł Rafał opuszczający Tobiasza,Rembrandt

Wieczerza w Emaus, Rembrandt

Batszeba w kąpieli,Rembrandt

Triumf cnoty,Andrea Mantegna

Matka Boska Zwycięska,Andrea Mantegna

Jan Chrzciciel,Leonardo da Vinci

Portret Baldassare Castiglionego,Rafael Santi

Święty Michał pokonuje szatana,Rafael Santi

Wróżenie z ręki,Caravaggio

Zaśnięcie Marii,Caravaggio

Gody w Kanie,Paolo Veronese

[Jacek Kierach]

Dział Rzeźby


Anonimowy artysta francuski, Karol V i Joanna de Burbon, piaskowiec, XIV w. Dawniej dekoracja elewacji gotyckiego Luwru

Gotycka Madonna z Dzieciątkiem z Joigny

Nagrobek Philippa Pota

Pierre Paul Puget Milon z Crotony

Guillaume Coustou Jeździec z Marly

Gregor Erhart Maria Magdalena

Michał Anioł Zbuntowany jeniec

Michał Anioł Umierający jeniec

Król Childebert

[Jacek Kierach]

Dział Rzemiosła Artystycznego

Bizantyjski Tryptyk Harbaville, kość słoniowa, Konstantynopol, X w.

XIII-wieczny francuski witraż, przedstawiający Św. Błażeja

Madonna z Dzieciątkiem Joanny d'Evreux

Poliptyk z Marią i Dzieciątkiem Jezus

Berło Karola V

Późnoromańska emalia limuzyjska. XIII-wieczna puszka na oleje święte.

Renesansowa emalia limuzyjska. Plakietka z wizerunkiem Henryka II

[Jacek Kierach]

Dział Rysunku i Grafik


Antependium z Narbonny, XIV w.

Mistrz E.S. Chrzest Chrystusa

Pisanello Dwa byki

Hans Holbein Młodszy Portret młodej kobiety

Hieronim Bosch Statek szaleńców

Leonardo da Vinci Portret Isabelli d’Este

Rembrandt van Rijn Widok na most Grimnessesluis, w Amsterdamie

Charles le Brun, Trzy głowy, 1671 r.